BLOK ZİNCİRİ (BLOCKCHAIN)

Blockchain, dağıtık bir veritabanı teknolojisidir. İlk olarak Bitcoin'in altında yatan teknoloji olarak ortaya çıkmış olsa da, şu anda birçok farklı alanda kullanılmaktadır. Birçok kişiye göre, blockchain teknolojisi, güvenli ve şeffaf bir şekilde veri kaydetmek, doğrulamak ve paylaşmak için devrim niteliğindedir.

Blockchain, verileri bloklar halinde kaydeden ve bu blokları birbirine bağlayan bir zincir olarak düşünülebilir. Her blok, önceki bloğun verilerini içerir ve bir zaman damgası ile işaretlenir. Bu şekilde, bloklar arasında bir bağlantı oluşturulur ve her bir blok zincirin geçmişine referans verir. Bu yapı, verilerin geriye dönük olarak değiştirilmesini veya silinmesini önler ve veri bütünlüğünü sağlar.

Blockchaın'in Temel Özellikleri

Dağıtık ve merkeziyetsiz: Blockchain, verileri paylaşmak ve güncellemek için merkezi bir otoriteye (banka, hükümet vb.) ihtiyaç duymaz. Veriler, ağa bağlı birçok bilgisayar veya düğüm arasında dağıtılır ve bu düğümler arasında konsensüs algoritması kullanılarak güncellenir.
Şeffaflık: Blockchain üzerindeki veriler herkese açık ve şeffaftır. Her düğüm, ağdaki diğer düğümler tarafından doğrulanan ve kabul edilen geçerli blokları görüntüleyebilir. Bu sayede, herkesin işlemleri denetlemesi ve güvence altına alması mümkündür.
Güvenlik: Blockchain, kriptografik algoritmalar kullanarak verileri güvence altına alır. Veriler, bloklara eklenmeden önce şifrelenir ve ağdaki diğer düğümler tarafından doğrulama işlemi yapılır. Bu şekilde, verilerin değiştirilmesi veya sahteciliği engellenir.
İşlem hızı: Blockchain teknolojisi, merkezi sistemlere kıyasla daha yavaş işlem hızlarına sahip olabilir. Bu durum, blok zincirine yeni blokların eklenmesi ve konsensüsün sağlanması için gereken süreyle ilgilidir. Ancak, bazı blockchain projeleri bu sorunu çözmek için ölçeklendirme çözümleri geliştirmektedir.
Blockchain teknolojisinin kullanım alanları arasında finansal işlemler, akıllı sözleşmeler, tedarik zinciri yönetimi, oy verme sistemleri, sağlık kayıtları ve dijital varlık yönetimi gibi birçok sektör bulunmaktadır.

Blockchaın Nasıl Çalışır?

Blockchain, dağıtık bir veri tabanı olarak çalışan bir teknolojidir. Temel olarak, bir dizi bloğun zincirleme şekilde birbirine bağlanmasıyla oluşur. Her blok, geçmiş blokların verilerini içeren bir kriptografik özet (hash) ve diğer verilerden oluşur.

Blockchain'in çalışma prensibi aşağıdaki adımlarla açıklanabilir:

Veri Yaratma: İlk adım, yeni bir veri bloğunun oluşturulmasıdır. Bu blok, herhangi bir bilginin (örneğin finansal işlem, metin mesajı veya dijital varlık sahipliği gibi) kaydedilmesini içerir.
Blok Onayı: Oluşturulan blok, ağdaki birçok düğüm tarafından doğrulama sürecine tabi tutulur. Bu düğümler, belirli bir kriptografik algoritma kullanarak bloğun içeriğini ve geçerliliğini kontrol eder.
Blok Zinciri ve Kripto-Özet: Onaylanan blok, önceki bloğun kripto-özetini (hash) içerir. Kripto-özet, bloğun benzersiz bir kimlik doğrulayıcısıdır ve bloğun içeriğindeki en ufak bir değişiklik dahi kripto-özeti tamamen değiştirir. Bu, bir blok eklenip bir bloğun değiştirilemeyeceği anlamına gelir.
Dağıtılmış Ağ: Onaylanmış blok, dağıtılmış bir ağ üzerinden diğer düğümlere yayılır. Her düğüm, kendi kopyasını saklar ve zincirdeki blokları doğrulamak için çalışır.

Blok Zinciri Teknolojisinin Kilit Bileşenleri Nelerdir?

Blok zinciri mimarisi aşağıdaki ana bileşenleri içerir:

Dağıtılmış defter

Dağıtılmış defter, blok zinciri ağında işlemleri kaydetmek için kullanılan paylaşılan veritabanıdır. Bu yönü itibariyle, örneğin, bir ekipteki herkesin düzenleyebileceği paylaşılan bir dosyayı andırır. Çoğu paylaşılan metin düzenleyicisinde, düzenleme haklarına sahip herkes tüm dosyayı silebilir. Ancak, dağıtılmış defter teknolojileri kimlerin düzenleme yapabileceği ve düzenlemelerin nasıl yapılabileceği konusunda katı kurallar içerir. Girişler kaydedildikten sonra silinemez.

Akıllı sözleşmeler

Şirketler, iş sözleşmelerini yardımcı bir üçüncü tarafa ihtiyaç duymadan kendi kendine yönetmek için akıllı sözleşmeleri kullanmaktadır. Akıllı sözleşmeler, önceden belirlenmiş koşullar karşılandığında otomatik olarak yürütülen ve blok zinciri sisteminde saklanan programlardır. İşlemlerin güvenli bir şekilde tamamlanabilmesi için "if-then" denetimlerini çalıştırırlar. Örneğin, bir lojistik şirketi mallar limana ulaştıktan sonra otomatik olarak ödeme yapan bir akıllı sözleşme kullanabilir.

Ortak anahtarla şifreleme

Blok zinciri ağındaki katılımcıları benzersiz olarak tanımlayan bir güvenlik özelliğidir. Bu mekanizma, ağ üyeleri için iki anahtar kümesi oluşturur. Anahtarlardan biri, ağdaki herkesin beraber kullandığı bir ortak anahtardır. Diğer anahtar ise her üye için benzersiz olan bir özel anahtardır. Özel ve ortak anahtarlar, defterdeki verilerin kilidini açmak için birlikte çalışır.

Örneğin, John ve Jill'in ağa üye olduğunu varsayalım. John kendi özel anahtarıyla şifrelenmiş bir işlemi kaydetmiştir. Jill ise kendi ortak anahtarıyla bu işlemin şifresini çözebilmektedir. Jill böylece bu işlemin John tarafından yapıldığından emin olur. John'un özel anahtarı tahrif edilmiş olsaydı Jill'in ortak anahtarı çalışmazdı.